Titanic heeft eigenlijk geen inleiding nodig, maar omdat ik het me nu eenmaal niet kan laten, toch nog een kleintje…
Iedereen van boven een bepaalde leeftijd (18? 20?) herinnert zich waarschijnlijk nog levendig de overweldigende Titanic-mania die ons land en de rest van het universum begin 1998 overspoelde.
Mensen leken van de film maar niet genoeg te krijgen. Massaal gingen we 1, 2, of zelfs 3, 4 of 5 keer naar de bioscoop om ons telkens opnieuw onder te dompelen in het meest tragische liefdesverhaal der tragische liefdesverhalen (of toch één van de top 3). De mooie snoet van Leonardo DiCaprio (en het trieste einde van Jack Dawson) brak menig bakvishartje.
Ondertussen zijn we 10 jaar verder en van al die gekte is niet veel meer over gebleven. Eerder het tegendeel zelfs. Je wordt bijna scheef bekeken als je nog durft zeggen dat je Titanic een goede film vindt. Het romantische gezweem van tienermeisjes en vooral Céline Dion’s “My Heart Will Go On” hebben de film in het vakje van de “chick ficks” doen belanden.
Niet helemaal verdiend, eigenlijk, ma bon, dat is een andere discussie die me te ver zou leiden, en mijn besprekingen zijn nu al lang genoeg…
Gelukkig is de muziek, behalve dan het bovenvernoemde “My Heart Will Go On”, wel gespaard gebleven van deze negatieve spiraal. Filmmuziekliefhebbers blijven hun appreciatie en bewondering voor Horner’s werk trouw, en ik ook. Enorm interessant trouwens, hoe me nu dingen opvielen die ik nooit eerder had opgemerkt, zoals het wel erg extensieve gebruik van synthesizer, en ook de vele thema’s (ik heb er 7 geteld, maar waarschijnlijk zijn er nog wel meer).
Meer hierover track per track…
(opgelet voor spoilers, al betwijfel ik of er voor deze film überhaupt nog spoilers zijn)
(01) Never An Absolution
In deze track krijgen we meteen 3 thema’s worden voorgesteld: het “glorie Titanic-thema”, gespeeld door de doedelzak (0’00-0’52), het “slachtoffer thema” (aka het hoofdthema), gezonden door zangeres Sissel (0’52-2’00) en dan ook nog het “loslaatthema” (vanaf 2’01), gebracht door het koper en synth.
Het “glorie-Titanic-thema” wordt in de film vooral gebruikt in scènes waarin op de één of andere manier naar de grootsheid van het schip verwezen wordt. Meestal ligt de orkestratie dan ook iets triomfantelijker. Hier zorgt de doedelzak voor een melancholische noot, als hommage aan de vele Ierse (en Schotse?) passagiers die hun leven lieten.
Het “slachtoffer-thema” is waarschijnlijk het meest gekende thema van de score. Het is erg effectieve muziek en lijkt een verwijzing te zijn naar de menselijke kant van het drama, de pijn en de smart. Net als de schattenjager in de film die op zoek is naar de diamant en enkel rekening houdt met de koele feiten, dwingt het ons in te zien dat zich daar op 14 april 1912 een vreselijke tragedie heeft afgespeeld…
Het “loslaatthema” verwijst misschien naar de “absolution” in de titel. Het heeft een gevoel van “ontlading” in zich, van “loslaten” (figuurlijk dan). Rose lijkt in het reine gekomen te zijn met het verleden en de schattenjager geeft zijn zoektocht op…
Deze track is niet op zich in de film te horen.
(02) Distant Memories
Sprankelende piano met synth op de achtergrond brengen zacht het “liefdes-herinneringsthema” – Rose ziet op de televisie een tekening die ze nooit gedacht had ooit terug te zien en die haar terug doet herinneren aan haar “grote liefde”.
Rond 0’55 brengt koper kort het “glorie-Titanic-thema”: de tekening brengt Rose mentaal terug naar haar reis met de Titanic.
Bij 1’04 brengt een hobo met koper en strijkers zacht een mooi, weemoedig stukje, dat in een “Ocean of Memories” (nummer 13) verder wordt uitgewerkt. Ik weet niet goed met wat het thema precies kan geassocieerd worden – misschien is het eerder een algemeen “herinneringsthema’?
Rond 1’32 herhalen kopers en strijkers het “glorie-Titanic-thema” – Rose keert per helikopter terug naar de plaats waar de Titanic zo’n 85 jaar geleden is gezonken om de schattenjager en zijn crew te gaan vertellen “hoe het er echt aan toe is gegaan” tijdens het zinken van het meest prestigieuze schip van zijn tijd.
Strijkers leiden de track mooi uit.
(03) Southampton
En we zijn vetrokken voor onze reis terug in de tijd. Rose brengt ons naar de Engelse stad Southampton waar de Titanic klaar staat voor haar “maiden voyage” richting New York. Verschillende passagiers stappen op, onder andere snobistische Rose met haar nog snobistischere moeder en opper-snobbistische verloofde Cal.
Erg raar maar ik heb eigenlijk nooit echt doorgehad dat deze muziek bijna zuiver synth is, van het “koor-effect” tot uiteraard de percussie en “beat”. De synth wordt dus eigenlijk erg goed gebruikt en blijft in samenhang met de klassieke instrumenten
Twee thema’s wisselen elkaar hier telkens af: het “Southampton-thema” (0’11-0’50) en het “glorie Titanic thema”, in het begin door de synth maar vanaf 1’11 door volle strijkers.
(04) Rose
Onder zeer tedere begeleiding van piano, harp en de altijd aanwezige synth, brengt Sissel’s zuivere en zachte stem het meeslepende liefdesthema, vooral bekend onder zijn Céline Dion-variant “My Heart Will Go On”.
Nog altijd krijg ik kippenvel bij het horen van de track, vooral bij 1’17 (“I’m Flying, Jack!) waar de muziek helemaal meeleeft met de gevoelens van de personages.
(05) Leaving Port
We gaan even terug in het verhaal. De Titanic maakt zich klaar voor haar ‘maiden voyage’.
Een of ander instrument (ik heb echt geen idee wat het is) lijkt de aftrap te geven. Hierna wordt rond 0’22 het “Southampton-thema” in volle glorie door voornamelijk de synths gebracht, nu met meer effecten. Jack en zijn Italiaanse vriend Fabrizio wuiven de menigte op de kade uit.
Bij 1’19 brengt koper het “glorie Titanic-thema” met rond 1’34 zelfs een variant op het liefdesthema (door de synth).
Hierna hernemen de strijkers het “glorie Titanic-thema”, steeds met de synth op de achtergrond. Geleidelijk aan krijgt het voltallige orkest echter meer en meer inbreng en uiteindelijk wordt het “glorie Titanic-thema” zonder synth door koper-, houtblazers en strijkers mooi uitgeleid.
Van de track is enkel het beginstuk (0’00-ongeveer 0’52) in de film te horen, en dan nog in een heel andere versie.
(06) Take Her to Sea, Mr Murdoch
Deze track daarentegen is wel bijna in haar totaliteit in de film te horen.
Trots gebiedt Kapitein Smith zijn eerste stuurman Mr Murdoch de Titanic volle vaart vooruit te laten gaan. De reis over de Atlantische Oceaan begint.
Vanaf 0’29 brengt de muziek ons in de machinekamer van het schip waarbij we de schroeven in volle beweging zien komen. Samen met de strijkers gaan ze steeds sneller en sneller, tot 1’19 waarbij het schip volle vaart vooruit door het water klieft.
Een synth variatie van het “glorie Titanic-thema”, afgewisseld met het “Southampton-thema” vergezellen Jack en Fabrizio op de boeg, terwijl ze naar dolfijntjes kijken (2’36, 3’16) en dromen van het Vrijheidsbeeld.
Bij 3’29 roept Jack het onvergetelijke (en genoeg geparodieerde) “I’m the King of the World!” uit. Volle strijkers en koper ondersteunen zijn overweldigend gevoel van vrijheid (iets waar ik alleen maar jaloers van ben) en het hele orkest brengt een prachtige versie van het “glorie Titanic-thema”. De gelaagde strijkers rond 3’46 zijn trouwens één van mijn favoriete stukjes op de hele cd.
De track wordt mooi uitgeleid.
(07) Hard to Starboard
Eén van mijn favoriete tracks op het album.
Synth met een houtblazer brengen zacht aanzetten tot het liefdesthema: na hun “avonturen” in de auto vraagt Rose aan Jack of ze met hem meekan als het schip in NY aanlegt.
Een ijsberg (kopermotief - 1’05 – thema van de ijsberg?) zal hier echter een stekje voor steken. Twee matrozen in hun kraaiennest zien de klomp ijs ineens uit het niets opdoemen. Snel wordt teken gegeven dat het schip naar stuurboord moet draaien. De muziek is afwachtend en vol spanning… Zal het schip heelhuids voorbij de berg geraken?
De geschiedenis heeft ons verklapt van niet en met een hard akkoord op elektrische gitaar, bijgestaan door zinderende strijkers en harde percussie, wordt de kiel van het schip doorboord door de ijsberg (vanaf 1’25). Het water stroomt binnen en maakt zijn eerste slachtoffers. De deuren van stookkamers worden gesloten. (Deze muziek wordt ook verder in de film met beukend water geassocieerd, bijvoorbeeld als Jack en Rose een kleuter proberen te redden).
Op de brug kan niemand inschatten wat de schade precies zal zijn – de afwachtende spanning keert terug (2’26 en verder): synth, piano-akkoorden en hier en daar de inbreng van koper begeleiden de eerste reacties van enkele passagiers.
Benedendeks heeft men in de derde klasse echter snel door dat de situatie ernstig is. Water stroomt binnen. Vanaf 3’34 klinkt een zeer mooie fuga tussen koper en hobo (?): de spanning blijft aangehouden.
Bij 4’09 klinkt opnieuw kort het kopermotief (thema van de ijsberg). Jack en Rose zien de ijsberg.
Ondertussen blijft het water binnenstromen (4’19). De zinderende strijkers maken opnieuw de beweging van water, harde percussie wordt dominanter tot ineens alles wegvalt, behalve enkele piano-akkoorden (bij 5’28 - die lijken te komen uit “Le Lion” van Saint-Saëns), het kopermotief (5’32) en vanaf 5’27 een “hartslag” gebracht door koper. De Titanic is in nood, lijkt de vechten voor haar leven…
Rond 6’31 vergroten donkere strijkers het gevoel van afwachtend onheil.
(08) Unable to Stay, Unwilling to Leave
Eén van de weinige tracks op het album die echt een specifieke scène volgt.
De Ierse fluit met een enkele viool op de achtergrond speelt een variatie op het liefdesthema. Rose wordt gescheiden van Jack en op een reddingsboot gezet. Een afwachtende “hartslag”-synth begeleidt het gesprek tussen Jack en Hockley: Jack krijgt te horen dat er voor hem geen plaats is voorzien op een volgende reddingsboot (in tegenstelling tot wat Hockley Rose beloofd had).
Vanaf 0’43 brengt Sissel het “slachtoffer thema”: de reddingsboot zakt, brengt Rose verder en verder van Jack. Rondom haar ziet ze huilende kinderen, geliefden die van elkaar gescheiden worden en ze beseft dat ze niet gered wil worden zonder “haar Jack”. Even klinken korte aanzetten tot het liefdesthema (1’24). Rose neemt een beslissing en springt op een variatie van het “slachtofferthema” (1’37) (doedelzak en synth) uit de reddingsboot, terug op de Titanic. Er volgt een melige reünie tussen de geliefden (“You jump I jump, right?”); Hockley kan het niet meer aanzien en verliest de pedalen. Hij grijpt het geweer van zijn bediende (2’46 – koper crescendo), schiet er op los (vanaf 2’54) en jaagt zo het koppel dieper het zinkende schip in. Gelaagde strijkers, synth en percussie creëren een mooie spanning. Naar het einde toe van de track krijgen piano-akkoorden de bovenhand.
Knappe muziek.
(09) The Sinking
In tegenstelling tot de vorige track, komt deze muziek zeer fragmentarisch en geknipt in de film voor.
Van in het begin wordt je “overspoeld” door sterke, ritmische percussie (koper en strijkers) met daarboven een melodische laag strijkers of koper, afgewisseld met “synth koor”.
De muziek is vooral te horen tijdens het zinken van het schip (what’s in a name?): de langzame ondergang, nog voor het eigenlijke “einde” (met muziek van track 10).
Rond 2’40 brengen strijkers en een onderlaag kopers een variatie op het liefdesthema (ook nog eens kort rond 4’13).
Het water stroomt verder en verder naar binnen (vanaf 2’53).
Het nummer eindigt met dissonant beukende piano die de spanning en urgentie nog meer opdrijft.
(10) Death of Titanic
Op elke soundtrack staan wel minstens één track die je telkens skipt en voor mij is dat op dit album deze. Niet dat het slechte muziek is; alles past erg goed in de film. Ze klinkt zonder beeld echter niet aangenaam om naar te luisteren: een opeenstapeling van dissonant koper, synth, aanzetten tot het liefdesthema (oa 1’27, 2’43) maar nooit echt een volledige melodische uitwerking.
Zoals de titel al doet vermoeden, is het einde van de Titanic nu wel zeer nabij. Het schip heeft nog enkele stuiptrekkingen voor een nieuwe watervloed (3’44) door haar laatste verdediging breekt en ze met een harde dissonant (4’30) in twee splitst. De boeg verdwijnt in de oceaan. Het achtersteven gaat horizontaal staan (5’06 tot 5’37). Jack en Rose kruipen over de reling (5’26 – een opgejaagde versie van het liefdesthema).
Synth en “meeuwenklanken” (vanaf 5’37) beschrijven de laatste momenten van de Titanic boven water. Het laatste deel van het schip staat loodrecht op het water, mensen proberen zich vast te klampen, vaak tevergeefs.
Let trouwens ook op 6’16 waar het hoofdthema van Horner’s Enemy at the Gates opduikt! Sluikreclame noemen ze dat! Of zelf plagiaat (James Horner niet geheel onbekend…)
Rond 6’50 geeft het schip de strijd op en onder tromgerofel, koper, diepe stemmen en strijkers verdwijnt ook het laatste deel van de Titanic voorgoed in de diepte van de Oceaan. Een chaotisch crescendo…
Op 8’07 is het gebeurd. Lage strijkers zinderen nog even na.
(11) A Promise Kept
Vooral veel underscore.
Het koper klinkt langzaam en dreigend. De muziek komt op twee plaatsen voor in het verhaal. De eerste keer is ze (delen althans) te horen wanneer Rose naar het achtersteven van het schip rent (we zijn weer een heel stuk vooruit in het verhaal) om zelfmoord te plegen (vooral het deel met de klarinet rond 1’37). Een tweede keer begeleidt de muziek Officer Lightholler’s zoektocht naar overlevenden (“Is anyone alive out there? Can anyone hear me?”).
Een houtblazer brengt zacht enkele noten van het liefdesthema (2’45). De muziek klinkt stil en sereen.
Bij 3’27 doorbeekt Sissel zacht deze stilte met een ingetogen versie van het “slachtoffer-thema”.
Bij 4’11 (een sprong vooruit in de film) keert de duikboot van de fortuinzoeker weer naar de oppervlakte, nadat Rose haar verhaal verteld heeft.
4’41 (“slachtoffer-thema”) is één van mijn favoriete stukjes. Ook dit wordt 2 keer in de film gebruikt, en toevallig of niet, maar telkens heeft het te maken met “loslaten”. De eerste keer hoor je het wanneer Rose over de reling van het achtersteven kruipt (ze wil “loslaten”, aka in het water springen zelfmoord), de tweede keer besluit ze hier, heel op het einde, Jack “los te laten”; ze maakt zich letterlijk los van zijn hand, springt in het water (5’11), blaast op het fluitje dat daar bij toeval in de buurt ligt en wordt gered. Er is een korte opflakkering in de muziek (houtblazers en strijkers), maar alles blijft ingetogen. Het heeft haar heel wat gekost.
(12) A Life So Changed
Het “slachtoffer-thema” met Sissel en een Ierse fluit. De overlevenden worden opgevist door de Carpathia.
Deze muziek klinkt ook wanneer de oude Rose met roodgelake nageltjes op de het dek van de Keldysh (het Russische schip) naar de reling loopt en bij 1’10 (het “loslaat-thema”), “the heart of the ocean” in de oceaan “laat vallen”.
(13) An Ocean of Memories
Na een gelijkaardig begin als track 2 (“liefdes-herinneringsthema” – de sprankelende piano), nu met Sissel erbij (erg mooi!), klinkt vanaf 1’32 het “herinneringsthema” tout court, dat heel knap wordt uitgewerkt door de fluit en de piano.
Deze muziek is naar mijn weten niet in de film te horen.
Vanaf 3’03 brengt koper nog eens even het “glorie Titanic-thema”. De muziek blijft sprankelend en elegant. Diepe klanken scheppen hier en daar echt een “diep onderwater-gevoel” (vb 3’58).
Rond 4’45 doet Sissel weer haar intrede, nu met het “slachtoffer-thema”, gevolgd door het tintelende “liefdes-herinneringsthema”.
6’52 brengt een van de mooiste versies van het “slachtoffer-thema”: Sissel klinkt hier duidelijk en overtuigend en wordt ondersteund door sterk aanwezige strijkers die in tweede stem het “liefdesthema” spelen. Jammer dat dit stukje niet verder is uitgewerkt!
Een mooie track, al is ze wel langdradig en herhaalt ze zichzelf te veel om er echt met de volle aandacht naar te kunnen blijven luisteren.
(14) My Heart Will Go On (Céline Dion)
Haha! Hét lied van 1998 dat zowat overal voor maanden en maanden te horen was.
Het is de gezongen pop-versie van het liefdesthema en katapulteerde Céline Dion in de hoogste regionen van het sterrendom.
Even opmerken dat deze versie iets verschilt van die die destijds op de radio te horen was. De cd versie is sneller en met minder “tierlantijntjes” (geen achtergrondkoortje, een snellere overgang tussen de strofes, …) en verkies ik mijlenver boven de melige radio-versie.
(15) Hymn to the Sea
Nog een ode van Horner aan de zee, de Titanic, de slachtoffers, …
We beginnen met het “slachtoffer-thema”, achtereenvolgens gebracht door Sissel en een doedelzak.
Vanaf 3’19 brengt het “synth-koor” het “glorie Titanic-thema”, opnieuw gevolgd door de doedelzak. Even (5’07) zijn er enkele aanzetten tot het “Southampton-thema”, maar uiteindelijk zijn het de diepe strijkers en koper die het laatste woord voeren en Horner’s muzikale interpretatie van de film afsluiten.
--
In enkele woorden…
Wat ik vooral bewonder aan Horner’s muziek voor Titanic is hoe de componist een mooi evenwicht heeft kunnen scheppen tussen instrumentale muziek en synth. De sterke, elektronische aanwezigheid was me vroeger nooit opgevallen. Ook nu stoort het me niet echt, hoewel het een geluid is dat je niet echt associeert met historische films (Zimmer’s Mediaventures of Remote Control even uit beschouwing gelaten!).
Evenwicht is zowat het kernwoord dat deze soundtrack samenvat: evenwicht tussen het thematische en de sfeerschepping, evenwicht tussen de romantiek en de actie, het net vermelde evenwicht tussen klassiek (piano, strijkers, koper, vocalises) en elektronisch, en ook evenwicht in de manier waarop de tracks op de het album worden gepresenteerd. Er zit een zeer duidelijke evolutie in de score, met in het begin optimisme (buiten track 1), in het tweede deel het drama van het zinken en in een laatste deel hymnes aan de slachtoffers.
De muziek werkt zowel goed in de film als op het album (“Death of Titanic” hier wel iets minder).
Toch nog een klein punt van kritiek: ondanks de vele thema’s is het album niet echt gevarieerd, wat misschien wel tot een zekere “luistermoeheid” kan leiden. Titanic is zo een cd die een hele tijd in je cd-speler zit, tot je er ineens genoeg van hebt en dan pas over een aantal jaren eens opnieuw beluistert, om terug opnieuw onder de indruk te zijn van Horner’s zeer sterke prestatie.